Koleksiyon Çalışmalarında Yöntem Arayışları: Cârullah Efendi Koleksiyonu
YUAM'ın İlmi Etüdler Merkezi (İLEM) ortaklığıyla düzenlediği "Koleksiyon Çalışmalarında Yöntem Arayışları: Cârullah Efendi Koleksiyonu" başlıklı panel 30 Nisan 2021 tarihinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilmiştir. Söz konusu panel, Berat Açıl’ın “Bir Koleksiyona Derkenardan Bakmanın İmkânı ve Sınırları” başlıklı açılış konuşmasıyla başlamıştır. Cârullah Efendi Koleksiyonunu derkenar notları üzerinden okuyarak bu konuda alanın öncü yayınını yapan Açıl, konuşmasında bir koleksiyona derkenarlar üzerinden bakmanın imkânı, faydaları ve sınırlarına ayrıntılı bir şekilde değinmiştir. Açıl, derkenar notlarının ve koleksiyon çalışmalarının okur, müellif, okuma pratikleri, toplumsal hayat gibi açılardan incelenebileceğini ve tüm bu noktaların koleksiyon incelemesi yöntemlerini teşkil ettiğini ifade etmiştir.
Berat Açıl’ın konuşmasının ardından Halil İbrahim Kaygısız “İlâhi Kelâmı Okurken Hayata ve Kitaba Dair Kenarlara Derlenmiş Notlar” başlıklı konuşmasını yapmıştır. Konuşmasında Cârullah Efendi Koleksiyonundaki tefsir kitaplarına alınan notlara değinen Kaygısız, akademi dünyasında derkenar kavramına yönelik bakış açısının değişmesinden memnuniyet duyduğunu, eskiden hurde kabul edilen bu notların gerek Berat Açıl’ın çalışmasıyla gerekse Açıl’ı takip eden çalışmalarla hak ettikleri değere kavuştuklarını görmenin sevindirici olduğunu ifade etmiştir. Tefsir eserlerindeki derkenar notlarının okuyucu profili açısından önemli veriler içerdiğine değinen Kaygısız, mütalaa kayıtlarının derkenar notlarıyla birlikte değerlendirildiğinde kitap kültürü açısından önemli bir malzeme oluşturacağına dikkat çekmiştir.
Halil İbrahim Kaygısız’ın konuşmasının ardından, Harun Kuşlu “Cârullah Efendi’nin Derkenar Notlarının İslam Mantık Tarihine Katkısı” başlıklı konuşmasını yapmıştır. Konuşmasına İslam mantık tarihi hakkında genel literatür bilgisiyle başlayan Kuşlu, 15. asrın İslam mantık çalışmaları açısından bir kırılma noktası kabul edildiğini ancak son çalışmaların bu algıyı kırmaya başladığını ve bu noktada da Cârullah Efendi Koleksiyonu’nun önemli bir merhale olduğuna değinmiştir. Cârullah Efendi Koleksiyonu’nun derkenarlarında yer alan notlardan hareketle İslam mantık tarihi açısından kronolojisi tartışmalı bazı eserlerin gerçek tarihlerine ulaşılabildiğine dikkat çeken Kuşlu, derkenar notlarının mantık tarihi yazımında dahi kullanılabilecek veriyi haiz olduğunu ifade etmiştir.
Panel, Mustakim Arıcı’nın “Osmanlı’da Kelam ve Felsefe Müfredatları Üzerine Bir Modelleme: Cârullah Efendi Örneği” başlıklı konuşmasıyla sona ermiştir. Arıcı, konuşmasında Cârullah Efendi’nin derkenar notlarından hareketle Osmanlı kelam ve felsefe müfredatları üzerine geliştirdiği modellemeden bahsetmiştir. Modellemesinde Cârullah Efendi’nin kişisel hayatı, yaşadığı dönemin tarihi ve derkenar notlarında yer alan kelam ve felsefeye dair eserler arasındaki ilişkiden faydalandığını belirten Arıcı, bu çalışmanın benzer çalışmalar için bir örnek teşkil edebileceğini ifade etmiştir.
Metin: Nesibe Yazgan Uslu