İSMAİL ERÜNSAL KÜLLİYATI OKUMALARI I (01.03.2023-23.06.2023)

FSM Yazma Eserler Merkezi tarafından lisansüstü araştırmacılara yönelik olarak düzenlenen okuma gruplarının birincisi 2021 yılında “Kitap Kültürü Okumaları I” başlığıyla 11 haftada, ikincisi 2022-2023 yıllarında “Katalog Okumaları” başlığıyla 15 haftada tamamlanmıştır. Bu okuma gruplarının üçüncüsü ise İsmail Erünsal’ın kitap ve kütüphanecilik alanında kaleme aldığı eserlerini kapsayan bir dizi olarak kurgulanmıştır. “İsmail Erünsal Külliyatı Okumaları” başlığıyla sunulan ve iki kısımda tamamlanması beklenen programın ilk kısmı 1 Mart 2023 tarihinde başlamış ve 17 hafta sürmüştür.

FSM Ayasofya Yerleşkesi Merkez İhtisas kitaplığında 15 katılımcı ile gerçekleşen programın ilk etabında Erünsal’ın Orta Çağ İslam Dünyasında Kitap ve Kütüphane ile Osmanlılarda Kütüphane ve Kütüphanecilik adlı iki eserinin müzakeresi yapılmıştır.

Orta Çağ İslam Dünyasında Kitap ve Kütüphane eseri, giriş ile “Ortaçağ İslam Dünyasında Kitap”, “Ortaçağ İslam Dünyasında Kütüphaneler” ve “Ortaçağ İslam Dünyasının Kitap Üreticileri ve Satıcıları” başlıklı üç ana bölümden oluşmaktadır. Eserin en hacimli kısmını oluşturan ilk bölümde “Kitap”ın İslam öncesi ve sonrası dönemlerdeki durumu (rivayet-sözlü kültür), Kur’ân-ı Kerim’in Mushaf haline getirilmesi gibi konuların yanında kitabın fiziki yapısını oluşturan malzemeler ve muhteva özellikleri ortaya konulmuştur. Ardından tenkitli metin neşri ile yazmaların güvenilirlik derecelerine göre sınıflandırılmaları ve çoğaltılmaları üzerinde durulmuştur. 

Eserin ikinci bölümünde kütüphanelerin tarihi gelişimi, belli bir coğrafyada hüküm süren hanedanlar merkeze alınarak aktarılmıştır. Ayrıca kütüphane teşkilatı ile ilgili personel, koleksiyonlar, binalar, iç düzenlemeler, kataloglar, yararlandırma ve ödünç verme usulleri gibi konulara yer verilmiştir. Eserin üçüncü ve son bölümünde ise kitap üretici ve satıcıları ile alakalı detaylı bilgiler sunulmuştur.

İlk etabın ikinci eseri olan Osmanlılarda Kütüphane ve Kütüphanecilik ise ilk eserin özeti sayılabilecek hacimli bir giriş ile “Osmanlı Vakıf Kütüphanelerinin Tarihi Gelişimi” ve “Vakıf Kütüphanelerinin Teşkilatı” başlıklı iki ana bölümden meydana gelmektedir. İlk bölümde kuruluş devri kütüphaneleri, cami ve medrese kütüphanelerinden müstakil kütüphanelere geçiş tarihsel bir akışla aktarılmıştır. Bu bağlamda Fatih, II. Bayezid, I. Selim ve Kânûnî devirleriyle 16. Yüzyılın sonunda kurulan kütüphaneler ile Köprülü Kütüphanesi, III. Ahmed, I. Mahmud, III. Osman, III. Mustafa, I. Abdulhamid, III. Selim ve II. Mahmud devri kütüphaneleri ve Tanzimat’tan sonra vakıf kütüphanelerinin ıslahı için yapılan çalışmalar ele alınmıştır.

Eserin ikinci bölümünde vakıf kütüphanelerinin teşkilatı, personel, koleksiyon, kataloglama çalışmaları, yararlandırma ve bütçe-muhasebe gibi başlıklarla incelenmiştir. Bir vakıf kütüphanesinin önemli unsurlarından olan personel istihdamı meselesi de bu bölümde dikkate alınmıştır. Personelin seçimi ve tayini, azli, ücretleri, vakıf idarecileri, kütüphane görevlileri (hâfız-ı kütüb, hafız-ı kütüb yamağı, kâtib-i kütüb, mücellid, bevvâb, ferrâş vb.) gibi meseleler bölüm içerisinde tartışılmıştır. Bununla birlikte kütüphane koleksiyonlarının kuruluşu, zenginleştirilmesi, özellikleri, sayımı ve kontrolü de etraflıca müzakere edilmiştir. Programın son haftasında eserin sonuç-ekler-bibliyografya ve dizin bölümleri detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Katılımcıların müzakareleriyle interaktif ilerleyen programın ikinci etabında Erünsal külliyatındaki diğer eserler okunup tartışılacaktır.

Metin: Zeynep Kurt