Osmanlı İmparatorluğu’nda Sipariş Tercümeler 1299 – 1730, Nursena Soylu (21.06.2023)

FSM Yazma Eserler Merkezi tarafından düzenlenen Kitap Kültürü Konuşmaları serisinin on dördüncüsü “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sipariş Tercümeler 1299 - 1730” konusu üzerine gerçekleştirilmiştir. Tuba Işınsu İsen Durmuş’un moderatörlüğünü yaptığı programda Nursena Soylu konuşmacı olarak yer almıştır.

Tuba Işınsu İsen Durmuş konuşmasına konu ile ilgili bir giriş yaparak başlamıştır. Konuşmasında sipariş tercümelerin yoğunlaştığı konular ve bu tercümelerin hangi dönemlerde daha çok sipariş edildiği gibi hususlar üzerinde durmuştur. Bununla beraber Osmanlı Devleti’nde belli başlı bir kültür politikasının olup olmadığı da yine Durmuş tarafından özellikle belirtilen detaylardan olmuştur. Yönelttiği sorular ile sunum öncesinde dikkat uyandıran Tuba Durmuş’un ardından sözü Nursena Soylu devralmıştır.

Nursena Soylu, çalışmasında, saray hanesinin siparişleriyle oluşturulmuş tercüme eserlere yoğunlaştığını belirtmiştir. Yine bu çalışmalarda çeviri tarihinde öne çıkan isimlerin araştırmalarının kendisine rol model olduğunu ifade etmiştir. Yaptığı kısa girizgâhın ardından sunumunu gerçekleştiren Soylu, ilk olarak ele aldığı konu ve sınırladığı yüzyıl aralığı itibariyle Osmanlı devri tercümelerini belli başlı gruplara ayırdığından bahsetmiştir.

Soylu tarafından başlıklara ayrılan sipariş tercümeler, yüzyıllara göre sınıflandırılmış ve böylelikle hangi konuların hangi yüzyıllarda yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Programın devamında vurgulanan bir başka konu ise sipariş tercüme eserlerin içerisinde kim için ve ne için tercüme edildiğinin genellikle belirtilmemesi olmuştur. Nursena Soylu, eserlerin içeriğinde belirtilmeyen bu bilgilerin büyük eksikliklerden biri olduğunu ifade etmiştir. Soylu, geriye kalan tercümelerin çoğunda ise tercüme sebebinin belirtildiğini ve bunların daha çok pragmatik sebeplerle oluşan tercümeler olduğunu da eklemiştir.

Konuşmanın ilerleyen dakikalarında ise tercüme eserlerin kimler tarafından sipariş edildiği üzerinde durulmuştur. Özellikle Osmanlı sultanları tarafından bazı özel siparişlerin olduğunu vurgulayan Soylu, sultanların yanı sıra tahta geçemeyen şehzadeler ve bazı yüksek mevkideki devlet adamlarının da özel siparişleri olduğunu da ifade etmiştir.  

Programın sonlarına doğru Osmanlı çeviri tarihi için bilgilendirici açıklamalarda bulunan Soylu, incelediği yüzyıllar arasında en fazla çevirisi yapılan eserlerin mesneviler olduğunu belirtmiştir. Akabinde hikâye türünün de Osmanlı çevirilerinde ikinci sırada yer aldığını tespit etmiştir. Sunumunun sonunda ise çevirileri yapılan eserlerin kaynak dilleriyle ilgili istatistikî bilgiler vermiştir. Arapça’dan yapılan çevirilerin ilk sırada yer aldığını, bunu sırasıyla Farsça, Çağatay Türkçesi ve Yunanca’nın takip ettiğini belirtmiştir.  

Nursena Soylu, yapmış olduğu sunumla, konuşması sırasında kullandığı görseller ve grafikler üzerinden yapmış olduğu anlatımla zengin içerikli ve ufuk açıcı bir konuşma gerçekleştirmiştir.

 

Metin: Deniz Gürkan