History of Cataloguing and Codicology in Malek Library and Museum, Noshad Rokni (26.06.2024)
FSM Yazma Eserler Merkezi tarafından düzenlenen “Güncel Kodikoloji Çalışmaları” serisinin üçüncüsü 26 Haziran 2024 tarihinde çevrimiçi olarak Kadir Turgut’un moderatörlüğünde Noshad Rokni’nin History of Cataloguing and Codicology in Malek Library and Museum başlıklı sunumuyla gerçekleşti.
Konuşmasına Melik Kütüphanesi’nin bünyesinde yer alan yazma eser sayısı bakımından İran’ın altı büyük kütüphanesinden biri olduğunu ifade ederek başlayan Rokni, kütüphanede 20 binden fazla yazma eser ve yedi binden fazla da nadir eserin yer aldığını belirtti. Ayrıca müzecilik ve kütüphanecilik faaliyetlerini bir arada yürüten bu kurumun İran’ın en değerli müzesi olduğunu da vurguladı.
Akabinde Melik Kütüphanesi’nin kuruluş sürecini anlatan Rokni, kütüphanenin Hacı Hüseyin Ağa Melik tarafından kurulmuş bir vakıf kütüphanesi olduğunu belirtti. Oldukça kültürlü, eğitimli ve araştırmacı bir kimliğe sahip olan ve İran’ın en zengin kişilerinden biri olan Hacı Hüseyin Ağa Melik’in bu kütüphaneyi hayattayken vakfettiğini dile getirdi. Yazma eserlere özel bir ilgisi olan Melik’in daha gençlik yıllarından itibaren İran’ın en büyük kütüphanesini kurmayı hayal ettiğini, ülkenin gelişiminin ilim ve sağlık alanındaki gelişmelere bağlı olduğunu ve bu amaçla bütün servetini kütüphane ve hastane yapımına harcayarak bunlar için vakıf kurduğunu aktardı.
Kütüphanenin tarihini aktarmaya devam ettiği konuşmasında babasının vefatından sonra Melik’in Meşhed’den Tahran’a taşındığını, Tebriz ve Meşhed’deki bütün kitaplarını Tahran’daki evlerine getirdiğini dile getiren Rokni, söz konusu bu aile evinin kütüphanenin ilk binası olduğunu, kütüphanenin başlangıçta dinler tarihi, gramer ve edebiyat gibi Melik’in özel ilgi alanına giren kitaplardan oluştuğunu ve Melik’inin bu kitapları titizlikle okuyup üzerine çeşitli notlar aldığını belirtti.
Zamanla kütüphanedeki kitapların çoğalmasıyla Melik’in kütüphanenin kurumsallaşması için adımlar attığını ifade eden Rokni, Melik’in müzecilik ve kütüphane konusunda deneyimli bir isim olan Ahmed Süheyl-i Hânsârî’den yardım aldığını ve onun yardımıyla kütüphanenin yaklaşık iki yıl içerisinde hizmete açıldığını ifade etti. Daha sonrasında Ahmed Gülçîn-i Meânî’den de özellikle matbu kitaplar hususunda yardım alan Melik, Hânsârî ve Meânî’nin çalışmalarıyla kütüphanenin ilk fihristinin hazırlandığını ve kütüphanenin 1937 yılında resmen açıldığını, Melik’in şartlarını ayrıntılarıyla açık ve net bir şekilde belirlediği bir kütüphane vakfiyesi hazırladığını belirtti.
Kütüphanenin yurt içi ve yurt dışından çok fazla araştırmacının istifade ettiği bir kütüphane haline gelmesiyle kütüphanenin tam bir kataloğuna ve yazma eserlerin görüntülerinin çekilmesine ihtiyaç duyulduğunu söyleyen Rokni, bu amaçla Melik’in hayattayken birkaç defa kütüphanenin tam kataloğunu hazırlatmaya teşebbüs ettiğini ve bunun için Abdülaziz Cevahîrkelâm, Sadık Kiyâ ve Ahmed Gülçîn-i Meânî gibi isimlerle görüşüp kataloglama çalışmalarını başlattığını fakat bu işin yarım kaldığını aktardı. Daha sonrasında Ahmed Münzevî ve Ali Nakî Münzevî önderliğinde bir ekibin katalog hazırladığını ve Melik’in bu katalogda önemli birtakım eksiklikler görüp çalışmayı durdurduğunu dile getirdi.
Konuşmasının devamında Rokni, Melik’in vefatından sonra göreve gelen kütüphane müdürünün Îrec Efşâr ve Muhammed Takî-i Danişpejuh’tan kataloglama talebinde bulunduğunu ve bu isimlerin 2 cildi indeksten oluşan toplam 13 ciltlik bir katalog hazırlayıp yayınladıklarını aktardı. Ayrıca ilerleyen zamanlarda kütüphaneye eklenen yeni kitapların da kataloglanmasıyla cilt sayısının 14’ü bulduğunu da ekledi.
Akabinde kütüphane tarihinin farklı dönemlerinde kütüphane işlerinin aksadığını, çalışmaların durma noktasına geldiğini belirten Rokni, 2009 yılında göreve gelen ehil bir müdür sayesinde kütüphanenin büyük bir atılım gerçekleştirdiğini vurgulayarak kütüphanenin fiziksel olarak iyileştirilip içerik olarak da oldukça zenginleştirildiğini söyledi. Söz konusu bu dönemde basılı katalog yerine online kataloğa geçildiğini ve kütüphaneye ait bir web sitesinin kurulduğunu belirtti. Kütüphanenin web sitesinde nüshaların birkaç sayfasının yer aldığını ve nüsha ile ilgili detaylı katalog bilgilerinin yer aldığını dile getiren Rokni, bu bilgilerin basılı kataloglardan aktarıldığını ve daha da geliştirilerek siteye eklendiğini zikretti.
Mevcut durumda kütüphanenin güçlü bir kataloglama ekibi kurduğunu dile getiren Roknî, kataloglama işinin büyük bir oranda bittiğini ifade etti. Ardından tekrar basılı katalog meselesine değinen Rokni, kütüphanenin artık tematik katalog yayınlama politikası olduğunu ve her yıl iki tane katalog yayınlamayı hedeflediklerini belirtti. Bu hedef kapsamında yayınladıkları ilk kataloğun tıp alanında olduğunu kimya ile ilgili kataloğun ise yayım aşamasında olduğunu dile getirdi.
Daha sonrasında nüshaların yüksek çözünürlükte görselleştirildiğini belirten Rokni, araştırmacıların bu görselleri nasıl temin edeceği hususunda da dinleyicilere bilgiler verdi.
Son olarak kütüphanenin web sitesine girerek kütüphanenin kataloglama sistemini ayrıntılı bir şekilde dinleyicilere gösteren Rokni, sunumun sonunda dinleyicilerden gelen soruları cevaplayarak sunumu nihayete erdirdi.
Metin: Zeynep Akçora Karabulut