Katalog Konuşmaları V- İran Yazmaları Toplu Kataloğu: FEHNA (25.11.2020)
“Katalog Konuşmaları” serisinin beşinci konuşması 25 Kasım 2020 tarihinde çevrimiçi platformda düzenlenmiştir. İstanbul Üniversitesinden Kadir Turgut’un moderatörlüğündeki programda İran merkezli el-Cevâd Vakfından Mostafa Derayati konuşmacı olarak yer almıştır.
Kadir Turgut’un, İran’daki yazma eser kataloglama çalışmaları hakkındaki kısa bir takdimiyle başlayan program, söz konusu çalışmaların geçmişine ve bugününe dair iki önemli örnek olan DENA ve FEHNA hakkındaki bilgi paylaşımıyla devam etmiştir. İran yazmaları üzerine araştırma yapanların en çok tercih ettiği kaynak olan on iki ciltlik DENA kataloğunun mahiyeti ile söze başlayan Kadir Turgut, Mostafa Derayati’nin yaklaşık kırk beş ciltlik çalışması FEHNA’dan hareketle konuşmasını sürdürmüştür. FEHNA’nın güncel bir çalışma olması sebebiyle hem DENA’nın eksiklerini tamamladığına hem de yazma eser kataloglama çalışmalarına yeni bir bakış açısı kazandırdığına dikkat çeken Turgut, daha sonra sözü Mostafa Derayati’ye bırakmıştır.
Mostafa Derayati, kendisinin aslında bir el yazması eser araştırmacısı ya da kataloglama uzmanı olmadığını belirterek başladığı konuşmasına, DEHNA’nın hazırlanma amacını ve çalışma prensibini açıklayarak devam etmiştir. Derayati, DEHNA projesine, geçmişteki yazma eser kataloglarında nelerin eksik bırakıldığı ve nelerin doğru yapıldığına dair bir raporlama faaliyetinden sonra başladıklarını ve hazırladıkları bu raporun DEHNA’nın çalışma prensibi için bir anahtar rolü üstlendiğini ifade etmiştir.
Derayati, yaptığı araştırmalara göre İran kataloglama çalışmalarının yaklaşık yüz yıllık geçmişinde altı bin katalog hazırlandığının ancak bu çok sayıda kataloğun birbirinden farklı olduğunun ve bu farklılığın araştırmacılar açısından büyük bir sorun teşkil ettiğinin altını çizmiştir. DEHNA projesinde temel hareket noktalarının el yazmalarına dair verilerin doğru tespit edilmesi ve bu verilerin doğru işlenip tasnif edilmesi olduğunun altını çizen Derayati, verinin işlenmesi ve doğru yönetilmesi konusunda yazma eser uzmanlarına ihtiyaç duyulduğunu ve İran özelinde bu uzmanların sayıca yetersiz olduğunu ifade etmiştir. İran’da yazma eserler üzerine çalışan mevcut uzmanların standart vasıfları haiz olmamasının da kataloglama çalışmalarında önemli bir handikap olduğuna değinen Derayati, teknolojinin imkanlarından yararlanarak daha nitelikli çalışmalar yapılabileceğini ifade etmiştir.
İslam el yazmaları konusunda Türkiye’nin zengin potansiyeline dikkat çeken Derayati, son yıllarda Türkiye’deki kataloglama çalışmalarını yakından takip ettiğini ve özellikle nitelikli yazma eser uzmanlarının yetiştirilmesi konusunda Türkiye’nin önemli atılımlar gerçekleştirdiğini belirtmiştir. Yazma eser uzmanlarıyla ilgili olumlu gelişmelere rağmen hem İran’da hem de Türkiye’de yazma eserlere dijital erişimin henüz istenen seviyede olmadığına dikkat çeken Derayati, yazma eserlerle ilgili çalışmalarda teknolojinin muhakkak kullanılması gerekliliğine ısrarla vurgu yapmıştır.
Yazma eserlerin kataloglanmasıyla ilgili yeni fikirlerin İran ve Türkiye üzerinden örneklendiği program dinleyicilerin önemli katkılarıyla sona ermiştir.
Metin: Nesibe Yazgan Uslu