Yazma Eser Kültürü Bağlamında Bir Hadis Eserinin Osmanlı Coğrafyasında Üretim ve Dolaşımı: Mebâriku'l-Ezhâr Örneği, Fatma Esmanur Koç (06.07.2022)

6 Temmuz 2022 tarihinde çevrimiçi platformda araştırmacıların ve ilgililerin katılımıyla gerçekleştirilen kitap kültürü konuşmalarının altıncı programı, Sami Arslan’ın moderatörlüğünde gerçekleşmiştir. Bu programda yüksek lisansını Marmara Üniversitesi Hadis Anabilim Dalı’nda tamamlayan Fatma Esmanur Koç sunum yapmıştır.

Sami Arslan’ın, kitap kültürü alanında yapılan ve yapılacak çalışmaların öneminden bahsettiği, Fatma Esmanur Koç’un takdimini de içeren konuşmasıyla başlayan program, Koç’un sunumuyla devam etmiştir. Osmanlı döneminde telif edilmiş bir hadis kitabı olan Mebâriku'l-Ezhâr’ın Türkiye yazma eser kütüphanelerindeki nüshalarında bulunan kûyûdatın tespiti ve değerlendirilmesi sonucunda meydana getirdiği yüksek lisans tezinin sunumu olan bu konuşmada araştırmacı kuyûdâtın ilahiyat, tarih, edebiyat gibi sosyal bilimler alanındaki değerine dikkat çekmiştir.

Yüksek lisans tezi çerçevesinde ele aldığı kayıt türlerinin tanımlarını yaptıktan sonra bu kayıtların nüshada bulunduğu mekana dikkat çeken Koç, ardından bu kayıtların ögelerine ve bu ögelerden elde edilebilecek verilere değinmiştir.

Koç, sunumunda istinsah kayıtları sayesinde bir metnin nüshalarının ne zaman, nerede, ne amaçla ve kimler tarafından üretildiğinin; mülkiyet ve vakıf kayıtları sayesinde ise nüsha sahiplerinin kimler olduğunun öğrenilebildiğini örnekler üzerinden göstermiştir. Kıraat ve mütalaa kayıtlarındaki verilerle metnin nerede ve nasıl okunduğu bilgisinin elde edilebildiğine ve bu bilgiler sayesinde eğitim tarihi açısından önemli çıkarımlar yapılabildiğine dikkat çekmiştir. Bunun yanı sıra tashih ve mukabele kayıtlarındaki verilerin de kitap kültürü açısından önemini göstermiştir.

Koç, çalışmasının sonucunda elde ettiği istatistik değerlere sık sık atıf yapmış ve kullandığı grafik ve tablolarla konunun anlaşılmasını kolaylaştırmıştır. Nüshalardaki tüm kayıtlardan elde edilen mekân bilgileri sayesinde oluşturduğu nüsha dolaşım haritasında eserin dolaşımını göstermiştir. Çok sayıda yazma eser görseliyle hazırladığı sunum dinleyicilerin anlatılanlara intibak etmesini kolaylaştırmış ve ilgilerini sunum boyunca canlı tutmuştur.

Katılımcıların teşekkürleri ve soru cevap kısmıyla sona eren program yeni yapılacak çalışmalar için ufuk açıcı olmuştur.

Metin: Elif Derin Can