III. Murad Dönemi Yazılı Kültürü 1574 – 1595, Uğur Öztürk (26.04.2023)

FSM Yazma Eserler Merkezi tarafından düzenlenen Kitap Kültürü Konuşmaları serisinin on ikincisi “III. Murad Dönemi Yazılı Kültürü 1574 – 1595” konusu üzerine gerçekleştirilmiştir. Sadık Yazar’ın moderatör koltuğunda oturduğu programda Uğur Öztürk konuşmacı olarak yer almıştır.

Sadık Yazar, programın başlangıcında, ana konu ile ilgili bilgilendirici bir girizgâh yapmıştır. Osmanlı devrinden günümüze gelen edebiyat eserlerinin sayısının her geçen gün arttığını ifade eden Yazar, edebiyat ve sanat ilişkisinin birbirine temas ettiği noktaları vurgulamıştır. Osmanlı kültürel mirasının daha fazla araştırılması ve bu mirasa daha fazla yoğunlaşılması gerektiğini ifade etmiştir. Sadık Yazar’ın kısa girizgâhı sonrası sözü Uğur Öztürk devralmıştır.

Uğur Öztürk, sunumunda öncelikli olarak III. Murad’dan bahsetmiştir. Konuşmasıyla eş zamanlı olarak gösterdiği minyatürlerle konuyu daha da pekiştiren Öztürk, Murad’ın saltanatı sırasındaki saray hayatından söz etmiştir. Bu dönemde bilhassa saray ağalarının oynadıkları role ve sultanın gelişen merkezî konumuna da değinen Öztürk, dönemin yazma eserlerinin Sultan Murad’ın ilgisi doğrultusunda geliştiğini belirtmiştir. Tüm bunlara ek olarak III. Murad’ın ilgi duyduğu eserleri de konularına göre kategorize edip aktarmış, sultanın tüm Osmanlı padişahları içerisinden hangi yönleriyle ayrıldığından da bahsetmiştir.

Program esnasında değinilen konulardan birisi de III. Murad devrindeki hanım sultanların rolü olmuştur. Saray içi hamilerin başında hanım sultanların geldiğini belirten Öztürk, sultanlara yazılan şiirlerin o dönemde artış gösterdiğinden ve bazı hanım sultanların bir koleksiyon sahibi olduklarından söz etmiştir. Öztürk’ün üzerinde durduğu bir diğer konu ise harem ağaları ile hanım sultanlar arasında gelişen ilişkilerdir. Buradan yola çıkarak harem ağalarının edebi anlamda ön plana çıktıkları ve valide sultanlar için özel eserler tertip edildiği de belirtilmiştir.

Konuşmanın ilerleyen dakikalarında ise III. Murad devrinde gelişen şerh edebiyatına vurgu yapılmıştır. Bunun yanında kaleme alınan eserlerin daha çok İstanbul ve Balkan coğrafyasındaki önemli kişilere sunulduğundan da söz eden Öztürk, sunulan eserlerle devlet adamları ve ulema içerisinde ön plana çıkmaya başlayan bazı isimlerden de bahsetmiştir.

Uğur Öztürk sunumu sırasında III. Murad dönemi yazma eserlerinde kullanılan dil ve yoğunlaşılan konular üzerinde de durmuştur. Bilhassa telif eserlerde Türkçenin ön plana çıktığını belirten Öztürk, eserlerin ise daha çok edebiyat konulu olduğundan söz etmiştir. Tasavvuf ve tarih gibi farklı konuların da yazma eserlerde görüldüğünü belirten Öztürk, bu konulara ek olarak fizyonomi konulu eserlerin de bu dönemde görülmeye başlandığını ve bunun bir yenilik olduğunu vurgulamıştır.

Programın sonlarına doğru o dönemde eserleriyle ön plana çıkan yazarları da aktaran Uğur Öztürk, III. Murad devrinde en fazla eser kaleme alan yazarın Gelibolulu Mustafa Âli olduğunu belirtmiştir. Âli’den sonra öne çıkan yazarları da konularına göre kategorize ederek aktarmış ve kaleme alınan eserlerin farklı nüshalarının da dibacelerinde değişiklik yapılarak hanım sultanlara ve paşalara sunulduğundan bahsetmiştir. Tüm bunlara ek olarak minyatürlü yazma eserlerin bu dönemde sayısının arttığından da söz etmiştir.

Uğur Öztürk, yapmış olduğu sunumla, sunumda kullandığı görsellerle ve soru-cevap bölümündeki bilgilendirici açıklamalarıyla zengin içerikli ve ufuk açıcı bir konuşma gerçekleştirmiştir.

Metin: Deniz Gürkan