Yazma Eser Çalışmalarına Medhal-II: Kurumlar ve Yayınlar
Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi Yazma Eserler Merkezi tarafından düzenlenen “Paneller” serisinin ikincisi 27 Temmuz 2020 tarihinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilmiştir. İstanbul Üniversitesinden Kadir Turgut’un moderatörlüğünde düzenlenen panel, Ali Rıza Mukaddem’in “İran’da Yazma Eserler: Sorunlar ve Yaklaşımlar” başlıklı sunumuyla başlamış; Aftanil Erkinov’un “Türki Cumhuriyetler ve Rusya’daki Çalışmalar” başlıklı sunumuyla devam etmiş ve Syed Naqi Abbas’ın “Persian Manuscript in İndia” başlıklı sunumuyla sona ermiştir.
Ali Rıza Mukaddem sunumunda İran kütüphanecilik tarihinin çok eskilere dayandığından ve bu kütüphaneler içerisinde yazma eser kütüphanelerinin önemli bir yer teşkil ettiğinden bahsetmiştir. Mukaddem, İran Meclis Kütüphanesi, İran Milli Kütüphanesi, Melik Kütüphanesi, Meşhed’de bulunan Âsitân-ı Kuds-i Razavî Kütüphanesi, Tahran Üniversitesi Kütüphanesi, Maraş-ı Necefi Kütüphanesi, Tebriz Milli Kütüphanesi, Gülistan Sarayı Kütüphanesi ve Kum şehrinde bulunan Merkez-i İhyâ-i Mirâs-ı İslam Kütüphanesinden bahsederek, bu kütüphanelerde yer alan el yazması eserlere dikkat çekmiştir. Söz konusu kütüphanelerde el yazması eserlere ulaşmanın ve incelemenin oldukça zor olduğuna dikkat çeken Mukaddem, bürokratik sebeplerle pek çok araştırmacının eserlere ya çok geç ulaştığını ya da hiç ulaşamadığını üzülerek ifade etmiştir. Sunumunda Aga Büzürg Tahrani, Münzevi, Fahna ve Dena yazma eser kataloglarını da tanıtan Mukaddem, sunumunun sonunda yazmalarla ilgili internet sitelerinin adreslerini de paylaşmıştır.
Panelin ikinci kısmında Aftandil Erkinov, Türki Cumhuriyetler ve Rusya’daki el yazmalarından ve bu coğrafyalardaki el yazmaları çalışmalardan bahsetmiştir. Erkinov, bağımsız devletler coğrafyası hakkında genel bilgi verdikten sonra, devletlerin bağımsızlık kazandıktan sonra el yazması konularına olan ilginin zamanla arttığından bahsetmiştir. Yaklaşık 27.000 el yazmasının bulunduğu ve Taşkent’te yer alan Institute of Oriental Studies of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekhistan named after Biruni adlı enstitüden bahseden Erkinov, konuşmasının devamında el yazması kataloglarından bahsetmiştir. El yazması katalogların geçmişten kalan alışkanlıkların etkisiyle Kiril harfleriyle ve Rusça yazıldığını belirten Erkinov, zamanla bu katalogların Latin harflerine aktarılacağını ve böylece daha geniş kitlelerin istifadesine sunulacağını belirtmiştir. Sunumunda Taşkent’teki Institute of Manuscipts of the Academy of Sciences’in çalışmalarına da değinen Erkinov, Catalogue of Sufi adlı kataloğun özellikle Orta Asya sufi çalışmaları için çok önemli bir çalışma olduğuna dikkat çekmiştir.
Özbekistan’daki toplam el yazması sayısının henüz kesin olarak bilinmediğini ve el yazması uzmanlarının bu konuda kataloglama çalışmaları yaptığını ancak bu kataloglama çalışmasının henüz bitmediğini belirten Erkinov, Hive Hokand ve Buhara Hanlıklarına ait el yazmalarının çoğunluğunun üzücü bir şekilde Rusya kütüphanelerine taşındığını ve bu eserlere Rusya’da pek de rağbet olmadığını belirtmiştir. Taşkent Yazma Eserler Merkezi
olarak, Özbekistan dışındaki el yazmalarının bulunduğu kütüphanelerle de iş birliği yaptıklarını belirten Erkinov, Türkiye’deki bazı kütüphanelerle de özellikle eserlerin faksimile edilmesi konusunda iletişimde olduklarını ifade ederek konuşmasını sonlandırmıştır.
Syed Naqi Abbas, Yeni Delhi’deki Milli Müze ve Rampur’daki Raza Kütüphanesinde yer alan Arapça, Farsça ve Türkçe yazmalara dikkat çekmiştir. Hindistan’da Farsça felsefe, astronomi ve edebiyat alanında pek çok el yazmasının bulunduğuna dikkat çeken Abbas, bu eserlerin güncel kataloglama çalışmalarının sürdüğünü belirtmiştir. Hint üniversiteleri kütüphanelerinin neredeyse tamamının el yazmaları içerdiğini ve bu el yazmalarının bazılarının kataloglanmadığını belirten Abbas, son yıllarda Hindistan genelindeki tüm el yazmalarının dijitalleştirilmesi ya da en azından dijitakl kataloglarının oluşturulması konusunda çalışmalar yapıldığından söz ederek konuşmasını sonlandırmıştır.
Farklı coğrafyalardaki el yazmalarının tanıtıldığı ve araştırmacıların istifadesine sunulduğu bu verimli panel, soru cevap bölümünün ardından sona ermiştir.
Metin: Nesibe Yazgan Uslu