Katalog Konuşmaları VIII Final: Sultan, Kütüphaneci ve Defter-i Kütüb: 16. Yüzyılın Başında Osmanlı Sarayında Neler Okunuyordu?
“Katalog Konuşmaları” serisinin son konuşması 26 Mart 2021’de çevrimiçi platformda lisansüstü eğitim seviyesindeki öğrencilerin ve araştırmacıların katılımıyla düzenlenmiştir. Marmara Üniversitesi’nden Berat Açıl’ın moderatörlüğündeki programda Harvard Üniversitesi’nden Cemal Kafadar konuşmacı olarak yer almıştır.
Osmanlı tarihi ve özellikle kitap kültürü alanındaki ufuk açıcı ve öncü çalışmalarıyla tanınan Cemal Kafadar, konuşmasına tarih camiasının yakın zamandaki acı kayıpları Mehmet Genç ve Yavuz Sezer ile Topkapı Sarayının eski müdiresi, hafız-ı kütüb Filiz Çağman’ı rahmetle anarak başlamıştır.
Cemal Kafadar, Gülru Necipoğlu ve Cornell Fleischer’le birlikte ortak hazırladıkları Treasures of Knowledge: an Inventory of the Ottoman Palace Library (1502/3-1503/4) başlıklı kitabı konuşmasının merkezine almıştır. Alanlarında uzman yirmi iki akademisyenin Sultan II. Bayezid’in kütüphanesine dair makalelerini içermesi ve yazma eserler ve kitap kültürü alanında çalışan farklı disiplinlerden uzmanları bir araya getirmesi yönleriyle ön plana çıkan bu çalışma, ilgili literatüre dair önemli bir boşluğu doldurmuştur. Kafadar, bu çalışmadan ve kendi mesleki deneyimlerinden hareketle katalog hazırlama sürecine dair görüşlerini paylaştığı konuşmasında el yazması katalogların hazırlanmasında karşılaşılan belli başlı problemlere dikkat çekmiştir.
Bilimsel çalışmaların kolektif bir şekilde hareket edildiğinde başarıya ulaşabileceğine dikkat çeken Kafadar, el yazması eserlerin kataloglanmasının bir ekip işi olduğunu ve bu ekibin farklı disiplinlerden bir araya gelen uzmanlardan oluşmasının daha isabetli olacağını ifade etmiştir. Türkiye akademisinde kataloglama ve kitap kültürü çalışmalarına dair son zamanlarda artan ilgiden ve bu ilginin umut verici olduğundan söz eden Kafadar, bu ilgi neticesinde ortaya çıkan çalışmaların ortaya koydukları yeni sorularla, kendilerinden sonra gelecek çalışmalara yeni alanlar açtığını belirtmiştir.
Konuşmasında Sultan II. Bayezid’in saray kütüphanesinde görevli Atûfî adlı şahsın hayat hikayesine kısaca değinen Kafadar, Atûfî’nin, Sultan II. Bayezid’in kütüphanesini kayıt altına almasının ve bu kaydı bir envanter hüviyetine dönüştürmesinin önemine dikkat çekmiştir. Atûfî’den önce İslam coğrafyasında mevcut bilgilerimiz dâhilinde sadece iki katalog envanteri bulunduğuna değinen Kafadar, bu ayrıntı göz önünde bulundurulduğunda Atûfî’nin yaptığı işin ne denli önemli olduğunun görüleceğini vurgulamıştır.
Atûfî’nin kataloğundan hareketle, el yazması eserlerin kataloglanmasına dair fikirlerin paylaşıldığı ve ilerleyen aşamalarında katılımcıların yoğun sorularının cevaplanmaya çalışıldığı program, zihinlerde yeni fikirlerin oluşmasına zemin hazırlayarak sona ermiştir.
Metin: Nesibe Yazgan Uslu