I. Mahmut Döneminde Fatih Kütüphanesi Koleksiyonu, Yoichi Takamatsu (17.01.2024)

FSM Yazma Eserler Merkezi tarafından düzenlenen Kitap Kültürü Konuşmaları serisinin on yedincisi “I. Mahmud Döneminde Fatih Kütüphanesi Koleksiyonu” başlığı altında gerçekleştirilmiştir. Hatice Aynur’un moderatörlüğünü üstlendiği programda Yoichi Takamatsu konuşmacı olarak yer almıştır. Aynur, kısa bir girizgâhın ardından sözü konuşmacı Yoichi Takamatsu’ya devretmiştir.

Yoichi Takamatsu sunumunu; I. Mahmud ve Fatih Kütüphanesi, Fatih Kütüphanesi Katalogları, Fatih Koleksiyonunun Oluşumu ve Fatih Koleksiyonunun Özellikleri olmak üzere dört başlıkta organize etmiştir. İlk olarak “Sultan-ı Muhibbân-ı kütüb” denilen I. Mahmud’un saltanatı döneminde birçok vakıf kütüphanesinin kurulduğundan bahseden araştırmacı, Fatih Kütüphanesi’nin, I. Mahmud’un İstanbul’da kurduğu üç vakıf kütüphanesinden birisi olduğunu söylemiştir. Takamatsu, bu üç vakıf kütüphanesinin Ayasofya Kütüphanesi (1740), Fatih Kütüphanesi ( 1742) ve Galatasaray Kütüphanesi ( 1754) olduğunu belirttikten sonra kütüphanelerin özelliklerine odaklanmış ve Fatih Kütüphanesi’ni; açılış töreni, I. Mahmud tarafından saraydan bağışlanan kitapların incelenmesi, vakfiyesi ve I. Mahmud’un ziyareti üzerinden incelemiştir.

Fatih Kütüphanesi’nin genel bir tanıtımının ardından araştırma usulüne dair bilgi veren Takamatsu, bu bölümde, yazma halindeki katalogların incelenmesinin önemine vurgu yapmıştır. Katalog nüshalarını karşılaştırıp, kitap adetlerini teker teker sayarak çalışmasını yürüttüğünü vurgulayan araştırmacı, çalışma usulünü belirttikten sonra darüssaade ağasının altında görevli olan Evkaf-ı Haremeyn müfettişlerinin padişahların kurdukları kütüphanelerdeki katkılarından da bahsederek I. Mahmud dönemindeki Evkaf-ı Haremeyn müfettişleri listesini içeren bir tablo göstermiştir. Bu liste içerisinde önemli isimleri zikreden Takamatsu, nüshaları değerlendirme aşamasında bu isimlerle saptamalar yaptığını vurgulamıştır.

Konuşmasının ilerleyen dakikalarında Fatih Kütüphane kataloglarından da bahseden Takamatsu; bu katalogları I. Mahmud’un Hatt-ı Hümâyun’unu içerip içermemesi, kazaskerlerin tasdikinin olup olmaması, müfettiş kaydının bulunup bulunmaması gibi çeşitli kıstaslar üzerinden sınıflandırdığını ifade ederek, kitapların kimler tarafından ve hangi tarihte bağışlandığı gibi önemli unsurları araştırması sırasında açığa çıkardığını belirtmiştir. Araştırmacı bu noktada kataloglar arasındaki farklardan ve katalogların nasıl kaydedildiğinden de bahsetmiştir.

Programda bahsedilen bir diğer konu ise Fatih Koleksiyonu’nun kronolojik olarak nasıl geliştiğidir.  Burada bazı detaylara dikkat çeken araştırmacı, I. Mahmud’un bağışladığı kitapların yanı sıra Fatih Cami’nden devredilen eserlerin de bulunduğunu ve ilerleyen dönemlerde çeşitli kütüphanelerden çıkma eserlerin yine I. Mahmud tarafından Fatih Kütüphanesi’ne bağışlandığını belirtmiştir. Padişahtan başka özellikle 18. yüzyıl sonlarına doğru muhtelif kişiler tarafından da eserlerin vakfedildiğini belirten Yoichi Takamatsu, böylelikle kütüphane koleksiyonunun genişlediğini ve bu koleksiyonun zaman zaman karmaşık bir hal aldığını ifade etmiştir.

Programın sonlarına doğru Fatih Kütüphanesi’ndeki eserlerin konusuna göre dağılımları üzerinde de duran araştırmacı, koleksiyon içerisinde Hadis, Tasavvuf, Edebiyat ve Tarih kitapları açısından bir yoğunluk gözlemlediğini belirtmiştir. Takamatsu ayrıca, I. Mahmud’un kütüphaneye bağışladığı eserlerin kendisinin ilgi alanlarıyla ilgili fikir verebileceğini de ifade etmiştir.

Yoichi Takamatsu, yapmış olduğu sunumla, sunumda kullandığı grafiklerle ve soru-cevap bölümündeki bilgilendirici açıklamalarıyla zengin içerikli ve ufuk açıcı bir konuşma gerçekleştirmiştir.

Metin: Şeyma Sarı