Kitap Kültürü Konuşmaları VIII: Bir Kitap Üretim Şekli Olarak İstiktab Kayıtları, Gülsüm Gülsev Şanver; Nimet İpek (09.11.2022)

Kitap Kültürü Konuşmalarının sekizincisi 9 Kasım 2022 tarihinde çevrimiçi olarak gerçekleşmiştir. “Bir Kitap Üretim Şekli Olarak İstiktab Kayıtları” başlığıyla düzenlenen programın moderatörlüğünü Sami Arslan üstlenmiştir. Arslan takdim konuşmasına yazma eserlerdeki kayıtlar üzerinden önerilecek yeni kavramlardan bahsederek giriş yapmış ve sözü konuşmacılara vermiştir. Gülsüm Gülsev Şanver ve Nimet İpek’in istiktab kayıtlarını merkeze alarak gerçekleştirdiği bu programa bahsi geçen kayıtların müstakil bir not olarak değerlendirilmesi gerektiği vurgulanarak başlanmıştır. Buna göre yazma eserlerin zahriye sayfalarında veya istinsah kayıtlarında yer alan, “istektebehu” yahut “bi-resmi” ifadeleri ile geçen kayıtlar, ilgili nüshanın kimin himayesinde üretildiğine delalet eden notlar olarak değerlendirilmiştir.

Nimet İpek ve Gülsüm Gülsev Şanver’in sunumda ilk olarak üzerinde durdukları konu, istiktab kelimesinin manası ve bu kelimenin birincil kaynaklarda hangi anlamlarda kullanılmış olabileceği meselesidir. Bu çerçevede İpek ve Gülsev Şanver, Osmanlı döneminde üretilmiş çeşitli anlatı  kaynaklarını, metin dibacelerini ve vakfiyeleri incelemiştir. İstiktab kelimesinin bağlam içerisindeki kullanımını gösteren bu misaller, kelimenin himaye, patronaj manalarını açık bir şekilde örneklendirmektedir.

Sunumun devamında ise yazmalardaki kayıtlardan hareketle istiktab kelimesinin kavramsallaştırılması ve tarihselleştirilmesi konuları ele alınmıştır. İstiktab kelimesinin nüsha üretim süreçlerine delalet eden bir kavram olması gerektiğini öne süren konuşmacılar, farklı koleksiyonlardan sundukları geniş örnek skalası ile himaye ilişkileri üzerinde durmuşlardır. Çeşitli koleksiyonlardan seçtikleri örnekler ile bahsi geçen kayıtların koleksiyonlardaki dağılımını grafiklerle göstermişlerdir. Bunun yanı sıra yazmanın baş ve son kısımlarında karşılaşılan ve titiz bir şekilde tahlil ettikleri bu kayıt türünün formlarını ve unsurlarını da dinleyicilerle paylaşmışlardır.

Gülsev Şanver ve İpek sunumlarını istiktab kaydının fonksiyonu üzerinde durarak ve tarihsel olarak bu kaydın yazmalardaki görünülürlüğüne vurgu yaparak sonlandırmıştır. Yazma eserlerde bulunan kayıt türlerinin incelenmesine dair bir metod örneği olabilecek bu sunumda “istiktab kaydı”nın müstakil bir kayıt olarak önerilmesi dikkat çekmiştir. Oturum, katılımcıların soru, görüş ve önerileriyle nihayete ermiştir.

 

Metin: Nimet İpek, Gülsüm Gülsev Şanver