İstinsah Kayıtları Öğrenci Sempozyumunun Ardından

Kuruluşundan bu yana yazma eserler alanındaki çalışmalarıyla ön plana çıkan FSMVU Yazma Eserler Merkezi, bu yıl ilk kez bir öğrenci sempozyumu düzenleyerek, bu alanda çalışan genç araştırmacılara önemli bir fırsat sundu. 5 Nisan 2025 günü FSMVÜ Yazma Eserler Merkezinin ev sahipliğiyle Ayasofya’da düzenlenen “İstinsah Kayıtları Öğrenci Sempozyumu” öğrenciler, araştırmacılar ve akademisyenler tarafından yoğun bir ilgiyle takip edildi.

FSMVÜ Yazma Eserler Merkezinin 12.10.2024 - 22.02.2025  tarihleri arasında düzenlediği İstinsah Kayıtları Atölyesinin bir çıktısı olan İstinsah Kayıtları Öğrenci Sempozyumu, yaklaşık 22 haftalık yoğun bir atölye takvimi süresince istinsah kayıtlarıyla ilgili önemli bilgiler edinen ve çoğunluğu lisansüstü seviyedeki öğrencilerden oluşan atölye katılımcılarının büyük bir titizlikle hazırladığı tebliğlerden müteşekkildi.

İstinsah kayıtları hakkında beş farklı oturumda on yedi tebliğin yer aldığı sempozyum, FSMVÜ Yazma Eserler Merkezi Müdürü Sami Arslan’ın açılış konuşmasıyla başladı. Konuşmasına Yazma Eserler Merkezinin çalışmalarından söz ederek başlayan Sami Arslan, merkezin düzenlediği atölyeler, sempozyumlar, paneller, çalıştaylar, konuşmalar, projeler ve yayın faaliyetleri hakkında kısa bir bilgilendirme yaptı.  Yazma eserler alanına sundukları katkılardan memnuniyet duyduklarını ve merkezin dinamik yapısının hız kesmeden devam etmesi için yoğun bir planlama ve çalışma takvimi izlediklerini belirtti. Sempozyumun sponsorlarından biri olan Müteferriqa ekibine, sempozyum bilim kuruluna, düzenleme kuruluna ve sempozyumda görev alan tüm ekibe teşekkürlerini sunan Sami Arslan, yakın zamanda merkez tarafından yayınlanacak olan yazma eserler temalı hakemli ve bilimsel bir derginin müjdesini de verdi.

İstinsah Kayıtlarının Geleneksel İzleri, Estetik Formu ve Kayıtlarda Kullanılan Fiiller 

Sempozyumun ilk oturumunda Mustakim Arıcı’nın moderatörlüğünde sırasıyla, Betül Genan, Nesibe Yazgan Uslu, Sena Emanetoğlu ve Zeynep Akçora’nın tebliğ sunumları yer aldı. Betül Genan’ın Elif Behnan Bozdoğan ile birlikte hazırladığı tebliğde Osmanlı mushaflarındaki istinsah kayıtlarının mushaf kitabet geleneğindeki izlerine değinildi ve bu tebliğde Mushaf-Kur’an adlandırmalarının terminolojik ayrımına dikkat çekildi. İlk oturumun ikinci tebliğinde ise Nesibe Yazgan Uslu, Hicri 3-10. yüzyıllardaki yazma eserlerden hareketle istinsah kayıtlarının estetik formları hakkında bilgi vererek, bu kayıtlarda estetik standartlaşmanın söz konusu olup olmayacağına dair soruları gündeme getirdi. Birbirini tamamlar nitelikteki Sena Emanetoğlu ve Zeynep Akçora’nın tebliğlerinde ise istinsah kayıtlarında kullanılan fiillerin yapısı ve müstensihlerden hareketle istinsah fiilleri ele alındı. Sunumların ardından dinleyicilerin soru, görüş, öneri ve katkılarına yer verildi ve Mustakim Arıcı’nın değerlendirmesiyle oturum tamamlandı.

İstinsah Kayıtlarının Tanıklığı, Mekânı ve Müstensihler

Sempozyumun ikinci oturumunda Betül Sinan Nizam’ın moderatörlüğünde, Şeyma Genan, Mine Demirbilek, Adem Öziş ve Rukiye Yiğit’in sunumları vardı. Şeyma Genan’ın tebliğinde istinsah kayıtlarının tanıklığı üzerinden klasik dönem Mushaf yazım pratikleri ele alınırken; Mine Demirbilek’ın tebliğinde medreselerde istinsah edilen yazma eserler, mekân-istinsah bağlamında ele alındı. Adem Öziş’in esprili sunumuyla, Trabzon’da özellikle şahıs koleksiyonlarında yer alan yazmalar tanıtılarak, bu eserlerin Trabzon’la müstensih, müellif, istinsah mekânı vs. bağlamındaki illiyetleri sorgulandı. Sunumunda Osmanlı medreselerindeki istinsah faaliyetlerini ele alan Rukiye Yiğit, meseleyi mekan-istinsah kaydı bağlamında inceledi. Sunumların ardından dinleyicilerin soru, görüş, öneri ve katkılarına yer verildi ve Betül Sinan Nizam’ın değerlendirme ve tekliflerinin ardından ikinci oturum tamamlandı.

İstinsah Kayıtlarında Astronomi Bilgisi, Âlim ve Mevlevî Müstensihler

İkinci oturumun ardından FSMVÜ Gülhane Yerleşkesinde düzenlenen öğle yemeğinde, ilmi ve keyifli sohbetler eşliğinde dinleyiciler ve katılımcılar bir araya geldi. Öğle arasının ardından sempozyumun üçüncü oturumu Şeyma Benli’nin moderatörlüğünde başladı. Üçüncü oturumun ilk konuşmacısı Şehnaz İyibaş, Cürcânî’nin el-Mülahhas ve et-Tezkire şerhlerinden hareketle istinsah kayıtlarında astronomi bilgisinin izlerini aradı. Ceylan Karakuş, Şihâbüddin el-Bûsîrî’nin istinsah kayıtlarından hareketle âlim bir müstensihin nüsha çoğaltma pratikleri hakkındaki tespitlerini paylaştı. Mevlevi nisbeli müstensihlerin istinsah ettiği eserler hakkında tebliğ sunan Ümit Vural ise müstensihlerin tarikat mensubiyetlerinin istinsah ettiği eserlerle ilişkisi hakkındaki tespitlerini paylaştı. Dinleyicilerin soru ve katkılarıyla zenginleşen üçüncü oturum müstensihlerle ilgili farklı fikirlerin dile getirilmesini sağladı.

Manzum Eserlerdeki İstinsah Kayıtları, Zahriyeler ve İstinsahlar

Ali Aslan’ın moderatörlüğünde başlayan dördüncü oturumda üç konuşmacı yer aldı. Garib-nâme’deki istinsah kayıtlarını inceleyen Büşra Kaplan, Garib-nâme’den hareketle istinsah kayıtlarının manzum eserlerdeki varlığını ve bu kayıtların durumuyla ilgili fikirlerini sundu. Oturumun ikinci konuşmacısı Somay Özlem İldeş Kurt, Nizâmî’nin Hamsenüshalarından hareketle istinsah süreci kavramına dair tespitlerini paylaştı. Son konuşmacı Numan Sabit Karali ise istinsah kayıtlarının kim tarafından yazıldığı sorusunu gündeme getirerek, zahriye sayfalarına düşülen istinsah kayıtları hakkındaki fikirlerini ve tespitlerini dile getirdi.

Müderrislerin İstinsah Kayıtları, Halk Hikâyeleri ve Okuma Pratikleri

Sempozyumun son oturumu Bünyamin Ayçiçeği’nin moderatörlüğüyle başladı. Oturumun ilk konuşmacısı Zehra Kumru, Şerhu Ta’lîmi’l-Mütealim’indeki kayıtlardan hareketle Osmanlı dönemi müderrislerinin tuttuğu istinsah kayıtlarına dair tespitler sundu. Erva Kanat ise Hamzanâmeler üzerindeki istinsah kayıtlarını inceleyerek; istinsah kayıtlarından hareketle okur profili tespit edilebilir mi? sorusunu tartışmaya açtı. Sempozyumun son konuşmacısı Büşra Aşıkkutlu ise bir istinsah kaydındaki muhataptan hareketle, metnin okuma pratiğinin çözümlenip çözümlenemeyeceğine dair fikirlerini dinleyicilerle paylaştı.

Değerlendirme ve Teşekkür

Oldukça yoğun ve güzel geçen sempozyumun kapanış konuşmacıları Kadir Turgut ve Sadık Yazar’dı. Konuşmasına tebrik ve teşekkür ile başlayan Sadık Yazar, tüm gün boyunca sıkılmadan tüm oturumları takip ettiğini ve gençlerin çalışma azmi ve heyecanının kendisini çok mutlu ettiğini belirterek, yazma eser çalışmalarında neler yapılması gerektiğinden, sempozyumda sunulan bildirilerin nasıl daha da ileri taşınabileceğinden ve gençlerin yayın yapma konusunda teşvik edilmelerinin gerekliliğinden söz etti. 

Bilimsel çalışmalarda istatistiki veri kullanımının önemine özellikle dikkat çeken Kadir Turgut, dijital araçlarla ilgili güncel bilgilerin takip edilmesi ve doğru şekilde uygulanması konusunda hassas davranılmasını tavsiye ederek bu organizasyonda emeği geçen herkese teşekkür etti.  

Metin: Nesibe Yazgan Uslu